Dünyada içten yanmalı motorlu otomobil ithalatını yasaklayan ilk ülke oldu: Nüfusunun yoksulluğuna rağmen Etiyopya nasıl elektrikli otomobil şampiyonu oldu?

Elektrikli otomobilin büyük şampiyonu Etiyopya. Afrika'nın en büyük yeşil ulaşım destekçisi olan ülke, daha da önemlisi, dünyada içten yanmalı motorlu araç ithalatını yasaklayan ilk ülke oldu. 100.000'den fazla sürücü şimdiden elektrikli araçlara geçti.

Elektrikli arabasını başkent Addis Ababa'daki evinde şarj eden ve dört ay önce satın aldığı arabasını bu sayede benzin istasyonlarındaki uzun kuyruklardan kaçınan 36 yaşındaki danışman Kemeriya Mehammed Abduraheman, "Benzin almak için sıraya girmekten yorulmuştum" diyor.

Kendisi gibi birçok Etiyopyalı da bir yıldan uzun süredir elektrikli bir araca göz dikmişti.

Zira ödemeler dengesi açığıyla karşı karşıya kalan, özellikle hidrokarbon faturasının yükü altında ezilen Etiyopya, 2024 yılı başında radikal bir karar aldı: Hibrit araçlar hariç, termik araçların ithalatını yasakladı.

Hükümet Başkanı Abiy Ahmed'in vurgulamayı sevdiği çevre gönüllülüğüyle paralel bir adım olan bu adım, Etiyopya yönetiminin büyük bir tantanayla milyarlarca ağaç dikme taahhüdünde bulunmasıyla sonuçlandı.

Ulaştırma Bakanlığı'nda yeşil mobilitenin uygulanmasından sorumlu Devlet Bakanı Bareo Hassen Bareo, AFP'ye yaptığı açıklamada, "Bugün, toplam 1,6 milyon araçtan 115 bini dolaşımda olan elektrikli otomobilimiz var" dedi. Bu, toplam filonun yüzde 7'sine denk geliyor.

"10 yıl içinde 500 binden fazla elektrikli otomobilimiz olacak" diye umuyor.

Bu rakamlar, 135 milyonluk nüfusuyla Afrika'nın en kalabalık ikinci ülkesi olan Etiyopya'yı kıtanın ön saflarına yerleştiriyor. Uluslararası Enerji Ajansı'nın verilerine göre, 2024 yılına gelindiğinde Afrika'da elektrikli araçların pazar payı %1 civarında "düşük" seviyede kalmıştı.

Dünya Bankası verilerine göre, nüfusun yaklaşık yüzde 38'inin günlük 3 dolardan az bir gelirle yaşadığı bir ülkede, Kemeriya Mehammed Abduraheman, Çinli marka BYD'nin bir modelini satın almak için yaklaşık 29 bin 300 avro ödemek zorunda kaldı. Bu, hatırı sayılır bir meblağ.

Bu aracın satın alınması onun için "uzun vadeli" bir karardır:

"Benzin masrafından tasarruf edebildim. Ayrıca benzin istasyonlarında kuyrukta beklemekten de zaman kaybetmedim," diye gülümsüyor.

Yaklaşık 4 milyonluk şehirde yakıt almak zorlu bir iş ve kuyruklar yüzlerce metreyi buluyor. İthalatını Cibuti limanından sağlayan denize kıyısı olmayan bu ülke, sık sık yakıt sıkıntısıyla karşı karşıya kalıyor.

Kemeriya Mehammed Abduraheman, her ay yakıta yaklaşık 4.000 birr (yaklaşık 24 avro) harcarken, elektrikli aracını şarj etmek için ödediği faturanın artık sadece 600 birr (yaklaşık 3.60 avro) olması onu sevindiriyor.

Etiyopya'nın başkentinde, çoğunlukla Çin malı olan elektrikli arabalar artık her sokak köşesinde görülebiliyor. Daha da özgün ve beklenmedik olanı ise, satış fiyatı 100.000 doları aşan bir Tesla Cybertruck'a arada sırada rastlamak mümkün. Şehirde sefer yapan otobüsler de elektrikli.

Etiyopyalı ekonomi analisti Samson Berhane, AFP'ye yaptığı açıklamada, "Etiyopya'da elektrikli araçlara geçiş, orta sınıfın hızlı büyümesi ve yeni araçlara olan güçlü talep sayesinde beklenenden daha başarılı oldu" dedi.

Etiyopya'nın başkentinde şarj istasyonlarının da çoğaldığını belirten yetkili, "Birçok tüketici evlerine ve iş yerlerine şarj cihazı takmak için girişimde bulundu" dedi.

Ancak bu zorunlu değişimin zorlukları da yok değil. Yedek parça sıkıntısının yanı sıra elektrikli otomobillerle çalışmak üzere eğitilmiş tamirci sıkıntısı da yaşanıyor.

Şarj istasyonlarında hâlâ bir eksiklik var. Bakan Bareo Hassen Bareo, "2.300'den fazlasına ihtiyacımız var. Ancak şu anda sadece 100 tane var ve o da sadece Addis'te," diye itiraf ediyor. Bu, sürücülerin başkent dışında uzun yolculuklar planlayamayacağı anlamına geliyor.

Addis Ababa Uluslararası Havalimanı'nın yakınlarına, ulusal operatör Ethio Telecom tarafından kurulan terminallerin önünde, aralarında VTC sürücüsü Semagn Getnet'in de bulunduğu onlarca kişi bekliyor.

"Dört gündür (evde) elektrik yok, bu yüzden burada şarj oluyorum" diyen genç, bazen işlerini tamamlamak için dört saate kadar beklemek zorunda kaldığını da ekliyor.

Etiyopya sık sık elektrik kesintileriyle karşı karşıya. Afrika'nın en büyüğü olarak lanse edilen Nil Nehri üzerindeki mega barajın 9 Eylül'de açılışının yapılması, ülkenin elektrik kapasitesini iki katına çıkaracak ve yeşil ulaşıma geçişi kolaylaştıracak.

Ancak bu araçların birçok potansiyel alıcısı için asıl engel, fiyatları olmaya devam ediyor. Etiyopya yetkilileri, yabancı üreticileri yerel üretime çekerek bu engeli aşmayı umuyor.