Niezweryfikowany fotoradar? Mandat można anulować.

Rozwój sporów sądowych dotyczących ruchu drogowego doprowadził do wzmożonej kontroli zasadności mandatów za przekroczenie prędkości nakładanych za pomocą narzędzi elektronicznych. Wśród nich fotoradary są niekwestionowanymi liderami w automatycznym egzekwowaniu wykroczeń. Jednak ważność prawna mandatu opartego na detekcji elektronicznej wymaga jednego kluczowego elementu: kalibracji urządzenia. W przeciwnym razie mandat może zostać unieważniony z powodu braku jego ważności prawnej.

Stanowisko Sądu Kasacyjnego i zasada niezawodności technicznej

Sąd Kasacyjny, w wyroku nr 113 z 2015 roku, orzekł, że wszystkie fotoradary muszą być poddawane okresowym kontrolom technicznym , aby zapewnić ich niezawodność i zgodność z prawem. Zasada leżąca u podstaw tego stanowiska jest prosta: obywatel może zostać ukarany grzywną tylko wtedy, gdy wykroczenie zostało wykryte za pomocą wiarygodnych naukowo i odpowiednio certyfikowanych urządzeń. W przeciwnym razie nie można oczekiwać automatycznego nałożenia grzywny administracyjnej.

Kilka orzeczeń sądów niższej instancji potwierdziło orzeczenie Sądu Najwyższego. W sądach we Frosinone, Pawii, Savonie i Neapolu sędziowie uwzględnili apelacje wniesione przez kierowców, którzy wykazali brak certyfikowanej kalibracji lub raportów z inspekcji technicznej swoich urządzeń wykrywających. W niektórych przypadkach władze zostały zobowiązane do zwrotu kosztów sądowych .

Mało znanym aspektem są marginesy tolerancji stosowane w urządzeniach do pomiaru prędkości. Prawo przewiduje automatyczną redukcję o 5 km/h dla prędkości poniżej 100 km/h lub o 5% dla prędkości powyżej tej wartości . W praktyce nawet skalibrowane urządzenie musi uwzględniać tę tolerancję przy obliczaniu mandatu. Jeśli mandat nie uwzględnia lub nie uwzględnia w ogóle obniżonej wartości, obywatel ma prawo zakwestionować mandat z powodu niespełnienia kryteriów prawnych.

Lokalizacja fotoradaru również wpływa na ważność mandatu. Prawo wymaga, aby lokalizacje były wcześniej oznaczone, widoczne i autoryzowane. Jeśli fotoradar jest ukryty, nieoznakowany lub zainstalowany w miejscach nieujętych w planie zatwierdzonym przez prefekturę, mandat może zostać anulowany. Brak corocznego publikowania listy stałych lokalizacji na stronie internetowej prefektury może również stanowić wadę proceduralną.

Sprawa wyroku Frosinone

W czerwcu 2025 roku orzeczenie Sądu w Frosinone wywołało kontrowersje, uchylając mandat za fotoradar z powodu braku dowodu na przeprowadzenie kontroli sprawności. Sędzia orzekł, że sama coroczna kalibracja nie wystarczy: wymagany jest również dowód na to, że urządzenie było sprawne i działało dokładnie w momencie wykrycia wykroczenia. Sprawa została uznana za przykładową, ponieważ potwierdza zasadę, że obywatela nie można ukarać bez niezbitych dowodów technicznych.

Konsekwencje na poziomie konstytucyjnym

Zasada ustanowiona przez Trybunał Konstytucyjny wzmocniła ochronę podatników. Wiarygodność sankcji jest istotnym elementem legalności administracyjnej. Innymi słowy, państwo nie może żądać posłuszeństwa, jeśli nie szanuje przejrzystości i pewności prawa.

Gminy, które wykorzystują fotoradary do celów bezpieczeństwa ruchu drogowego, są czasami oskarżane o ich nadużywanie w celach czysto karnych lub finansowych . Orzecznictwo wymaga zmiany: samo zainstalowanie fotoradaru i nakładanie mandatów już nie wystarcza. Każdy aspekt techniczny, od instalacji po testowanie, musi być udokumentowany. W przeciwnym razie mandat może zostać uznany za niezgodny z prawem z powodu braku należytej staranności.

Różnica między homologacją, zatwierdzeniem i kalibracją

W praktyce pojęcie homologacji urządzenia mylone jest z homologacją typu , ale to okresowa kalibracja decyduje o tym, czy urządzenie nadaje się do wykrywania wykroczeń. Nawet jeśli fotoradar uzyskał homologację Ministerstwa Infrastruktury i Transportu, administracja jest zwolniona z corocznych inspekcji, wymaganych rozporządzeniem ministerialnym z dnia 7 sierpnia 2017 r. Niewykonanie którejkolwiek z tych kontroli, w szczególności kalibracji, powoduje możliwość odwołania się od grzywny do sędziego pokoju lub prefekta.

Kolejną różnicą jest coroczna kalibracja , która potwierdza dokładność urządzenia zgodnie ze standardami producenta i przepisami UNI, oraz kontrola funkcjonalna , która służy do weryfikacji, czy urządzenie jest sprawne i zainstalowane. Ta druga musi zostać przeprowadzona przez osobę obsługującą urządzenie – zazwyczaj lokalną policję – i odnotowana w dzienniku lub raporcie. Niewykonanie obu kontroli, a nawet jednej, może być podstawą do unieważnienia mandatu .

Kiedy i jak się odwołać

Gdy obywatel otrzymuje mandat za przekroczenie prędkości wykryty przez fotoradar, pierwszą rzeczą, którą należy sprawdzić, jest treść mandatu. Brak daty kalibracji, dowodu sprawności urządzenia lub przynajmniej odniesienia do certyfikatu technicznego urządzenia stanowi wadę proceduralną, która może unieważnić całą grzywnę. W takich przypadkach ciężar dowodu spoczywa nie na obywatelu, ale na organie administracji wystawiającym mandat, który musi obiektywnie i dokumentnie wykazać, że urządzenie działało w momencie popełnienia wykroczenia.

Jeśli kierowca otrzyma mandat, a Ty podejrzewasz, że fotoradar nie został prawidłowo skalibrowany, masz prawo wnieść odwołanie w ciągu 30 dni do Sędziego Pokoju lub w ciągu 60 dni do Prefekta. Do odwołania należy dołączyć wszystkie dostępne informacje: kopię mandatu, wniosek o dostęp do dokumentów w celu uzyskania dowodu kalibracji oraz wszelkie istotne precedensy prawne.

Obowiązujące przepisy gwarantują prawo dostępu do dokumentów administracyjnych . Po otrzymaniu mandatu, kierowca może złożyć formalny wniosek do Komendy Głównej Policji lub organu zarządzającego o udostępnienie kopii certyfikatu kalibracji, raportu z badań funkcjonalnych oraz wszelkiej dokumentacji technicznej dotyczącej urządzenia. Brak odpowiedzi ze strony administracji lub odmowa dostępu w ciągu 30 dni stanowi naruszenie Ustawy 241 z 1990 r., a w takim przypadku możliwe jest złożenie kolejnego odwołania z powodu braku przejrzystości.

Rola certyfikatu kalibracji, treść i terminy

Certyfikat kalibracji musi zostać wydany przez ośrodek akredytowany przez Accredia lub, alternatywnie, przez producenta urządzenia, jeśli posiada stosowne upoważnienie. Dokument musi zawierać numer seryjny, model, datę kontroli, margines błędu oraz podpis technika certyfikującego. Jest ważny przez dwanaście miesięcy. Jeśli grzywna zostanie nałożona po upływie terminu ważności certyfikatu, procedura traci podstawę techniczną, na której się opiera. Dlatego w procesie odwoławczym, zwrócenie się o kopię certyfikatu jest jednym z najskuteczniejszych kroków.